۱۴۰۳ دوشنبه ۱۶ مهر

نقش شبکه های اجتماعی در انتخابات96 ایران

به گزارش شبکه خبری ICTPRESS، فهیمه فصیحی «پژوهشگر» در این مطلب آورده است: جهان شبکه ای، حاصل اجتماع و ارتباط هزاران شبکه اجتماعی در این فضای مجازی است. در این ارتباطات، همه در کنار هم حاضر و از هم مطلع اند؛ بدون اینکه یکدیگر را ببینند و یا بشناسند. فضای مجازی، موجب هم افزایی قدرت اجتماع شده و در ذات خود می تواند جمهوریت را در مقابل حاکمیت قرار دهد. این محیط مجازی، مبتنی بر دموکراسی تام و اداره مردمی است و نشان داده که مدیریت کامل و جامع را برنمی تابد.
شبکه‌های اجتماعی هر نقشی که در جامعه امروز داشته باشند و هر قدر از آسیب‌های آنها سخن گفته شود، اما نمی‌توان از تاثیرات موثر و مثبت آنها در اطلاع‌رسانی به سادگی چشم پوشی کرد. شهروندانِ امروزی خود به‌عنوان یک رسانه عمل می‌کنند و خبرهایی را که برایشان جذابیت دارد و برای دیگران مفید می‌دانند، در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند.
همراه با توسعه کمی و کیفی فضای سایبری، شبکه های اجتماعی در کشور با کاربردی چندوجهی، رشد قابل ملاحظه ای داشته اند. چنانچه، هم ظرفیتی برای تبادل اخبار و اطلاعات و هم سرگرمی و گذراندن اوقات فراغت و نیز محلی برای کسب و کار گشته اند؛ و در این میان از کارکرد رسانه ای فوق العاده‌ای نیز برخوردار شده ‌اند و تعداد زیادی از این رسانه های اجتماعی که عمدتأ خدمات و نرم افزارهای اینترنتی آنها منشا خارجی دارند، در کشور فعال هستند. نقش شبکه‌های اجتماعی در جامعه ایران اکنون به‌گونه‌ای است که قاعده بازی رسانه‌ای را در جامعه تغییر داده و زمینه رسانه‌ای شدن شهروندان را نیز فراهم کرده است؛ چنانچه می توان گفت اکنون شبکه‌های اجتماعی رسانه‌هایی شهروندمدار هستند.
امروزه شبکه‌های اجتماعی در اتفاقات مهم سیاسی همچون انتخابات نیز اهمیت و نقش خود را به نمایش می‌گذارند. تا جایی که در ایران، به روشنی شاهد نقش موثر شبکه‌های اجتماعی در دوره های أخیر انتخابات بوده ایم. به عنوان مثال، در انتخابات ریاست‌جمهوری دهم در سال ۸۸، شبکه اجتماعی فیس‌بوک و شبکه توییتر، نقش فراوانی در برقراری ارتباطات اجتماعی میان مشارکت‌کنندگان و رأی‌دهندگان در انتخابات داشتند. 
این تأثیر به‌گونه‌ای بود که حتی در اتفاقات پس از انتخابات نیز ادامه یافت و به فیلترینگ آنها انجامید. در انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم در سال ۹۲ با وجود فیلترینگ این شبکه‌های اجتماعی، مردم برای تبادل‌نظر پیرامون تحولات مرتبط با انتخابات، باز هم از سایت‌های فیس‌بوک و توییتر استفاده کردند. 
این در حالی بود که در این سال‌ها، شبکه‌های ارتباطی تلفن همراه همچون وی‌چت، تانگو، وایبر و واتس اپ، خود را به‌عنو‌ان جایگزینی برای این سایت‌ها معرفی کرده و بدین‌ترتیب، گوشی‌های همراه شهروندان‌ به عنوان یک رسانه جدی مطرح شد. 
با گذشت زمان، شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه، اثرگذاری خود در جامعه را بیشتر به رخ کشیدند و از قابلیت‌های بسیاری نیز برخوردار شدند. از موثرترین شبکه‌های اجتماعی که اکنون بیشترین کاربرد را در جامعه ایران دارد، می‌توان به‌طور مشخص از تلگرام و اینستاگرام نام برد؛ شبکه‌هایی که مبتنی بر ارائه مجموعه‌ای از متن، تصویر و فایل‌های صوتی و تصویری هستند. این شبکه‌ها در به‌روزرسانی‌های خود قابلیت‌های جدیدتر و مدرن‌تری را در اختیار کاربران گذاشتند تا آنها را به استفاده مفیدتر از خود‌ ترغیب کنند.
هم‌اکنون شبکه اجتماعی تلگرام دارای آمار بالایی از کاربران در میان ایرانیان است و این بدین‌ معناست که تلگرام اکنون بزرگ‌ترین جامعه مجازی است که ایرانی‌ها در آن حضور دارند. به عبارت دیگر، جامعه ایران در فقدان رسانه‌های اجتماعی مطرح با یک تغییر کاربری، از تلگرام که یک پیام‌رسان است، به‌جای رسانه اجتماعی خبری استفاده می کند.
از محبوبیت تلگرام در ایران چند سالی می‌گذرد، اما در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 شاهد شکسته شدن رکورد تولید محتوا بوده‌ایم. البته استفاده از شبکه های اجتماعی در انتخابات فقط به این پیام‌رسان محدود نمی‌شود. 
شبکه اجتماعی اینستاگرام که بر خلاف تلگرام محبوبیت آن جهانی است، دومین شبکه مجازی تاثیرگذار در انتخابات است. به عنوان مهمترین قابلیت این شبکه اجتماعی که امروز میزان استفاده از آن از سرویس پایه اینستاگرام نیز بیشتر شده، باید به قابلیت لایو اشاره کرد. تاکنون در حساب‌های کاربری پرجمعیت، شاهد قرار دادن فیلم‌هایی از ستادهای انتخابات و تریبون‌های بحث و آزاداندیشی به صورت زنده و یا در قالب پست عادی هستیم، اما رفته رفته خود کاندیداها نیز به آن وارد شده اند. به عنوان نمونه، رییس جمهور کنونی چندی پیش در حساب کاربری خود به صورت لایو با کاربران سخن گفت.
به جرأت می‌توان گفت که تغییر نسل‌ها، فراگیر شدن شبکه های مجازی و تلفن های همراه، تکثر رسانه‌ای و تحولات رفتاری در جامعه، انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری را به انتخاباتی متفاوت از دوره‌های گذشته تبدیل می‌کند. 
با فراگیر شدن و محبوبیت روزافزون شبکه های اجتماعی و افزایش شمار کاربران این شبکه ها، اهمیت حضور مجازی نامزدهای انتخابات در این دوره نسبت به دوره های قبل بیش از پیش احساس شده است. شبکه های اجتماعی هم زمینه را برای بیان برنامه ها، دیدگاه ها، اشاره ها و نظرسنجی ها و شاید هم ایجاد زمینه جذب افکار و آراء جامعه بخوبی برای آنان در فضای مجازی فراهم کرد بطوریکه اوج این مساله پیرامون برگزاری مناظره های کاندیداها، به وضوح نمایان شد.

موضوعی که در سطح جهانی و در انتخابات دیگر کشورها نیز شاهد آن بوده و هستیم.
کاهش هزینه ها، سهولت دسترسی مخاطبان به این شبکه ها، فراگیری شبکه های اجتماعی در میان مردم از جوانان و دانشجویان گرفته تا میانسالان، شبکه ای بودن این فضا و ایجاد فرصت برای نشر و بازنشر یک مطلب، صرف کمترین زمان برای شناختی نسبی درخصوص نامزدها و شعارها و برنامه هایشان، جلوگیری از اسراف و هزینه برای تبلیغات کاغذی و صرفه جویی در وقت، هزینه و نیروی انسانی، ایجاد و افزایش شور انتخاباتی برای حضور و مشارکت مردم در انتخابات و رونق بحث و تحلیل کاندیداها در مقابل یکدیگر از فرصت هایی است که نامزدهای انتخاباتی و همچنین مردم از آن ها برای انتخابات بهره برده اند.
اما این عرصه خالی از چالش و تهدید هم نیست؛ تخریب رقبا در عرصه فعالیت های انتخاباتی شامل انتشار عکس، فیلم و مطالب تخریبی کاندیداها علیه یکدیگر، اعتبار نداشتن برخی مطالب روایت شده و نشر اکاذیب، جو سازی‌های روانی، انحراف افکار عمومی و ایجاد شبهه و شائبه و انتشار تهمت و افترا و ضریه زدن کاندیداها از این طریق به یکدیگر از جمله تهدیدهای استفاده از فضای مجازی در زمان انتخابات است که بیشتر کاندیداها و هوادارانشان را با مشکل روبرو میسازد.
اکنون راهی نسبتا طولانی در پیش است تا شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بتواند همه بار رخدادهای سیاسی و ایفای نقش در این رخدادها را به دوش بکشد، اما آنچه می‌تواند در این دوره از انتخابات رخ نمایی کند، تمرین گفت‌وگو در فضای مجازی و گسترش ارتباط میان طیف‌های مختلف جامعه است؛ به‌گونه ای‌که همه گروه‌ها و طیف‌های سیاسی و اجتماعی فارغ از دیدگاه‌های مبنایی خود، گفت‌وگوی اجتماعی را نهادینه کنند و فارغ از فضای تند و هیجانی، به تحلیل و بررسی رخدادهای سیاسی و اجتماعی بنشینند. 

می توان گفت انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری روز جمعه 29 اردیبهشت96، گام مهمی در مسیر نقش‌آفرینی شبکه‌های مجازی در وقایع مهم سیاسی اجتماعی در ایران است.

نظرات : 0

ثبت نظر

36866